Ginekomastia u nastolatków – czy objawy wymagają leczenia?

Ginekomastia, czyli powiększenie gruczołu piersiowego u chłopców i mężczyzn, to zjawisko, które może budzić niepokój, zwłaszcza gdy dotyczy nastolatków w okresie dojrzewania. Choć często ma charakter łagodny i przejściowy, bywa źródłem stresu psychicznego oraz niepewności związanej z wyglądem ciała. Czy jednak każda ginekomastia u nastolatków wymaga leczenia? Jak odróżnić fizjologiczną zmianę od objawu poważniejszego problemu zdrowotnego?

Ginekomastia u nastolatków i młodych chłopców objawia się najczęściej między 10. a 16. rokiem życia. Jej przyczyną są zmiany hormonalne typowe dla okresu dojrzewania. W większości przypadków nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i ustępuje samoistnie w ciągu od kilku miesięcy do dwóch lat. Zdarza się jednak, że utrzymuje się dłużej, nasila się, powoduje ból lub wyraźne zaburzenia w sposobie postrzegania własnego ciała i jego atrakcyjności. W takich sytuacjach warto skonsultować się z lekarzem, by wykluczyć inne przyczyny tego stanu. Dotyczy to m.in. zaburzeń endokrynologicznych, schorzeń wątroby czy nawet skutków ubocznych stosowanych przez nastolatka leków. Zrozumienie mechanizmów stojących za tym zjawiskiem pozwala nie tylko na świadome podejście do ewentualnego leczenia, ale także na budowanie zdrowej samooceny u młodych pacjentów.

Czym jest ginekomastia u nastolatków i czy zawsze wymaga leczenia?

Ginekomastia to medyczne określenie na przerost gruczołu piersiowego u mężczyzn. Choć kojarzy się głównie z dorosłymi, często pojawia się także wśród chłopców w okresie dojrzewania. To zjawisko określane mianem ginekomastii pokwitaniowej, występujące nawet u 70% chłopców. Ginekomastia to nie to samo co nadmiar tkanki tłuszczowej w obrębie klatki piersiowej. Chodzi tu o faktyczny rozrost tkanki gruczołowej w obrębie gruczołu piersiowego u chłopców i mężczyzn. Najczęściej przyczyną jest przejściowa nierównowaga hormonalna. W okresie dojrzewania wzrasta bowiem poziom estrogenu w stosunku do androgenów. Sytuacja ta stymuluje rozwój tkanki gruczołowej. Ginekomastia u nastolatków to zjawisko powszechne i zazwyczaj fizjologiczne, czyli przejściowe i nieszkodliwe. 

U zdecydowanej większości nastolatków ginekomastia dotyczy obu piersi. Nie wiąże się z wyciekiem i bólem brodawek, nie powoduje nieprzyjemnych dolegliwości fizycznych oraz ustępuje samoistnie w ciągu 6-24 miesięcy. W takich przypadkach nie jest konieczne leczenie – wystarczy obserwacja i regularne wizyty kontrolne.

Ginekomastia fizjologiczna czy patologiczna? Jak rozpoznać przerost gruczołu piersiowego u chłopców – diagnostyka

Niektóre przypadki wymagają dokładnej diagnostyki, ponieważ ginekomastia może być objawem innych schorzeń. Mogą to być przede wszystkim zaburzenia hormonalne, choroby nerek, wątroby, tarczycy, nowotwór jąder lub nadnerczy. Patologiczna ginekomastia najczęściej utrzymuje się ponad dwa lata. Jej objawy narastają w czasie, powoduje ból, znaczny dyskomfort oraz towarzyszy jej powiększenie węzłów chłonnych lub jąder chłopców. W takich przypadkach konieczna jest szczegółowa diagnostyka, która może obejmować badania hormonalne, USG piersi i jąder, a czasem badania obrazowe przysadki mózgowej lub nadnerczy.

Przyczyny ginekomastii w okresie dojrzewania – fizjologia czy objaw choroby?

Odpowiednia interpretacja przyczyn ginekomastii pozwala na bezpieczne rozróżnienie fizjologii od choroby i uniknięcie zbędnego leczenia bądź opóźnień w terapii tam, gdzie jest ona potrzebna. W większości przypadków ginekomastia u nastolatków to efekt czasowego zaburzenia równowagi hormonalnej. Mowa tu przede wszystkim o przejściowym przewyższeniu aktywności estrogenów nad androgenami. Estrogeny (hormony typowo kobiece) również naturalnie występują w męskim organizmie, ale ich nadmierna aktywność w stosunku do testosteronu może prowadzić do stymulacji rozrostu tkanki gruczołowej w męskich piersiach. Ginekomastia może być objawem hipogonadyzmu (niedoboru testosteronu), guzów jąder, Zespołu Klinefeltera oraz przewlekłych chorób wielonarządowych. Przyczyn ginekomastii dopatruje się również w działaniu niektórych leków. Na funkcjonowanie i poziom gospodarki hormonalnej mogą wpływać takie substancje jak spironolakton, ketokonazol, finasteryd czy leki przeciwpadaczkowe. To również niektóre środki psychotropowe, steroidy anaboliczne i substancje psychoaktywne.

Mimo zaawansowanej diagnostyki, u części chłopców nie udaje się jednoznacznie ustalić przyczyny ginekomastii. W takich przypadkach mówi się o ginekomastii idiopatycznej. Zazwyczaj przebiega ona łagodnie i nie wymaga leczenia.

Jak wygląda leczenie ginekomastii u chłopców?

Większość przypadków ginekomastii pokwitaniowej ustępuje samoistnie w ciągu 6-24 miesięcy. W tym czasie zaleca się regularne kontrole lekarskie w celu bacznego monitorowania zmian. Istotne jest wsparcie psychiczne dla nastolatka, który może odczuwać dyskomfort emocjonalny i obniżoną samoocenę. Leków i zabiegów unika się do momentu wystąpienia objawów niepokojących i patologicznych.

W przypadkach, gdy ginekomastia u nastolatków utrzymuje się powyżej 12-24 miesięcy, a zmiany są bolesne lub znacznie nasilone, lekarze mogą rozważyć terapię farmakologiczną. Najczęściej stosuje się SERM (modulatory receptora estrogenowego), takie jak tamoksyfen. Zmniejszają one wpływ estrogenów na tkankę gruczołową. Powszechne są również inhibitory aromatazy, które hamują przemianę androgenów do estrogenów. Testosteron stosuje się wyłącznie po potwierdzeniu jego niedoboru u pacjenta. Terapia farmakologiczna jest skuteczna głównie we wczesnym stadium ginekomastii i wyłącznie gdy jest stosowana pod ścisłą kontrolą lekarza endokrynologa.

Gdy ginekomastia utrzymuje się mimo leczenia zachowawczego lub farmakologicznego, albo gdy przerost gruczołu piersiowego wywołuje znaczne problemy estetyczne i psychiczne, rozważa się interwencję chirurgiczną.

Ginekomastia u nastolatków – chirurgiczne leczenie ginekomastii pokwitaniowej

Ginekomastia u nastolatków może być leczona operacyjnie, jednak w przypadku każdego pacjenta decyzję tę podejmuje lekarz na podstawie danych uzyskanych podczas konsultacji medycznej. Kwalifikacja chłopców do zabiegu ginekomastii obejmuje dokładny wywiad medyczny i ocenę stanu zdrowia. Typowe wskazania do zabiegu to przede wszystkim:

• utrzymujący się przerost po 2 latach;
• znaczne asymetryczne powiększenie piersi;
• ból i dyskomfort;
• brak reakcji na leczenie farmakologiczne.

Operacja polega na usunięciu nadmiaru tkanki gruczołowej i tłuszczowej, często z zastosowaniem technik liposukcji oraz cięcia wokół brodawki sutka. Zabieg ma na celu przywrócenie naturalnego konturu klatki piersiowej i poprawę komfortu psychicznego pacjenta. Procedura zabiegowa usunięcia ginekomastii rozpoczyna się od znieczulenia miejscowego. Chirurg wykonuje niewielkie nacięcia, najczęściej wokół dolnego obwodu brodawki sutkowej lub w fałdzie podpiersiowym, by jak najbardziej ukryć blizny. Następnie za pomocą techniki liposukcji usuwa się nadmiar tkanki tłuszczowej. To pozwala na modelowanie kształtu klatki piersiowej i redukcję objętości. Kolejnym etapem jest precyzyjne wycięcie przerosłej tkanki gruczołowej, która jest główną przyczyną ginekomastii. Usunięcie lekarz wykonuje z precyzją i starannością, by zachować naturalny kontur piersi i uniknąć ewentualnych nierówności.

W przypadku dużych zmian chirurg może również usunąć nadmiar skóry, jeśli jest rozciągnięta, by uzyskać estetyczny efekt końcowy. Po zakończeniu zabiegu rany zostają zeszyte cienkimi szwami, często niewymagającymi usuwania. Na koniec na operowaną okolicę zakłada się opatrunek uciskowy lub specjalną kamizelkę. Pomaga ona przede wszystkim w stabilizacji tkanki i zmniejsza ryzyko powstawania obrzęków czy krwiaków. Powrót do pełnej aktywności zazwyczaj następuje w ciągu kilku tygodni. Zabieg jest skuteczny i bezpieczny. Dzięki nowoczesnym technikom chirurgicznym blizny są minimalne, co znacznie poprawia komfort i satysfakcję pacjentów po leczeniu ginekomastii u nastolatków.