Zgrzytanie zębami (bruksizm) – czy można to wyleczyć?

Zgrzytanie zębami, określane również mianem bruksizmu, to objaw choroby psychosomatycznej. Oznacza to, że bez większych wątpliwości powinno się rozpoczynać jego leczenie niezwłocznie w momencie zauważenia rozwoju pierwszych nieprawidłowości. Objawy związane są zwykle z czynnikami psychologicznymi, mają również tendencję do dynamiki. Okresowo narastają i ustępują. Nieleczony bruksizm prowadzi do dysfunkcji i powstawania naprężeń w stawach skroniowo-żuchwowych oraz ogromnego bólu i dyskomfortu szczęki.

Zgrzytanie zębami początkowo wydaje się niewinną dolegliwością, niepowodującą specjalnych konsekwencji zdrowotnych dla pacjenta. Zwykle nie zdaje sobie on jednak sprawy z powagi sytuacji, w jakiej się znajduje. Powszechna jest ponadto błędna opinia, że dzieci zgrzytają zębami w formie eksperymentowania z rozwijającym się w ich jamie ustnej uzębieniem. Bruksizm zawsze jest objawem nadmiernego zaciskania szczęki i żuchwy. Zachowanie to może występować zarówno w dzień, jak i w nocy. Lekceważenie tego problemu może okazać się tragiczne w skutkach. Zauważając i słysząc pierwsze objawy zgrzytania zębami, warto zatem udać się do specjalisty. W pierwszej kolejności należy skonsultować się z lekarzem dentystą. W przypadku niektórych pacjentów konieczna może okazać się również konsultacja fizjoterapeutyczna, logopedyczna lub osteopatyczna.

Jak rozpoznać zgrzytanie zębami (bruksizm)?

Nawykowe zgrzytanie zębami jest stosunkowo łatwe do rozpoznania nawet przez niedoświadczonych najbliższych pacjentów. Zwykle słyszą oni bowiem charakterystyczny dźwięk tarcia zębami żuchwy o zęby szczęki. Objawy te trudno jednak zauważyć samodzielnie. Zwykle pacjenci zwracają na nie uwagę dopiero wówczas, gdy osoba z ich najbliższego otoczenia uświadomi ich o ich istnieniu. Jakie dolegliwości mogą świadczyć o rozwoju bruksizmu i zauważalne są w jamie ustnej chorego? To przede wszystkim nadmierne starcie szkliwa zębów, wyszczerbienie zębów, ból żuchwy i szczęki, nasilający się zwłaszcza zaraz po przebudzeniu. Starte zęby stają się coraz słabsze, przez co mogą pękać. Do konsultacji stomatologicznej powinny nas skłonić również napięciowe bóle głowy o nieznanej etiologii, bóle kręgosłupa, a nawet problemy ze słuchem i wzrokiem. Bruksizm może być również wykryty przez lekarza stomatologa podczas wizyty kontrolnej w ramach profilaktyki stomatologicznej.

Mimowolne zgrzytanie zębami podczas snu i w dzień

Zgrzytanie zębami zalicza się do parasomnii, czyli zaburzeń nasilających się przede wszystkim w ciągu nocy. Zwykle w ciągu dnia u pacjentów z bruksizmem obserwuje się nadmierne zaciskanie zębów i wzmożone napięcie mięśni żwaczy. Do zgrzytania dochodzi natomiast najczęściej w nocy, gdy zaciskane zęby trą o siebie nawzajem, powodując erozję szkliwa, jego pęknięcia i ogólną nadwrażliwość zębów. U podłoża bruksizmu najczęściej leży stres. Długotrwałe i silne napięcie emocjonalne kumuluje się w organizmie człowieka i daje upust w godzinach nocnych, podczas odpoczynku sennego. Zgrzytanie zębami może również wynikać z przebiegu zaburzeń psychicznych różnorodnej etiologii. Takie objawy daje np. depresja czy zaburzenia lękowe. Inne przyczyny nadmiernego zaciskania zębów wynikają bezpośrednio z problemów natury stomatologicznej i ortodontycznej.

Zgrzytanie zębami u dzieci – objawy bruksizmu u najmłodszych

Zgrzytanie zębami wiąże się z podwyższonym ryzykiem występowania złożonych dolegliwości zdrowotnych. Wśród najczęściej zauważanych wśród najmłodszych pacjentów objawów bruksizmu wymienia się przede wszystkim nadmierne ścieranie się zębów, krwawienie dziąseł i próchnicę. Dzieci skarżą się na bóle uszu, cierpią również z powodu zwiększonego napięcia mięśniowego, zwłaszcza w obrębie mięśni twarzoczaszki i obręczy barkowej. Do zewnętrznych objawów zgrzytania zębami należy również widoczny przerost mięśni twarzy i policzków. Na skutek odczuwanego w jamie ustnej pacjenta dyskomfortu może u niego dojść do osłabienia apetytu. Dzieci zgrzytające zębami często rezygnują z kolejnych posiłków, co wiąże się bezpośrednio z ich apatią, rozdrażnieniem, osłabieniem i ryzykiem wystąpienia niedoborów substancji odżywczych w ustroju.

Czy rozwojowi bruksizmu u najmłodszych można w jakikolwiek sposób zapobiec? Szczególną rolę w prewencji zgrzytania zębami przypisuje się zabiegom profilaktycznym i okresowym kontrolom stanu zdrowia jamy ustnej, przeprowadzanym u doświadczonych dentystów. Do zgrzytania zębami przez sen może jednak dochodzić szczególnie u osób, u których nieprawidłowo wypełniono ubytki uzębienia, źle dopasowano korony lub implanty dentystyczne, posiadają wady zgryzu, nietolerancje pokarmowe, pasożyty albo cierpią z powodu nerwicy. Czynnikiem ryzyka rozwoju bruksizmu jest ponadto dieta uboga w magnez, która może powodować zmiany w układzie nerwowym człowieka. Niewskazane jest częste żucie gumy, nałogowe palenie papierosów i spożywanie alkoholu w nadmiernych ilościach. Gdy w rodzinie występował problem zgrzytania zębami, pacjenci obarczeni są genetycznymi predyspozycjami do pojawienia się tego schorzenia.

Czy istnieją domowe sposoby na nocne zgrzytanie zębami?

Nie da się skutecznie i samodzielnie wyeliminować zgrzytania zębami. Objaw ten często nie jest bowiem zauważany nawet przez samego chorego. By zapobiec konsekwencjom bruksizmu, należy umówić się na konsultację lekarską. Wyłącznie doświadczony stomatolog może zweryfikować istnienie wskazań do leczenia zgrzytania zębami i ustalić optymalną ścieżkę terapeutyczną. Warto  wyeliminować z codzienności środowiskowe czynniki ryzyka rozwoju bruksizmu. By ograniczyć zgrzytanie zębami w nocy, można skorzystać z dostępnych powszechnie technik relaksacyjnych, wdrażając je do własnej rutyny przed snem.

Jak przebiega leczenie bruksizmu w gabinecie stomatologicznym? Szyny relaksacyjne i bezpieczne zastosowanie toksyny botulinowej

Zgrzytanie zębami jest niekorzystnym nawykiem, u większości pacjentów nabywanym przez lata. Nawet świadomi chorzy nie zawsze potrafią na zawołanie rozluźnić mięśnie twarzy czy ograniczyć stopień zacisku zgryzu. Zadanie to jest utrudnione zwłaszcza w przypadku poważnych problemów ortodontycznych czy logopedycznych. W przypadku bruksizmu konieczne jest zatem odpowiednio wczesne podjęcie działań terapeutycznych, ograniczających możliwość dalszego rozwoju niekorzystnych nawyków.

W początkowej fazie rozwoju zaburzenia warto spróbować technik masażu relaksacyjnego. Wówczas zaleca się odbycie konsultacji stomatologicznej i fizjoterapeutycznej. Objawy i leczenie zgrzytania zębami muszą być do siebie adekwatne. Mimowolne zaciskanie zgryzu można skutecznie leczyć w gabinetach stomatologicznych z wykorzystaniem toksyny botulinowej. W przypadku zgrzytania zębami botoks stosuje się zarówno jako samodzielną metodę terapeutyczną, jak i wspomagającą leczenie z wykorzystaniem szyny relaksacyjnej. Celem terapii jest przede wszystkim eliminacja zbędnego nawyku zaciskania zębów i niepotrzebnej pracy wykonywanej przez mięśnie twarzoczaszki. Działanie toksyny botulinowej wpływa na zanik siły mięśniowej w płytce ruchu. Mięśnie przestają się nadmiernie kurczyć w wyniku kontrolowanego porażenia wybranych zakończeń nerwowych. Zabieg jest odwracalny i całkowicie bezpieczny dla pacjenta.

Jak poprawić jakość życia dzieci i dorosłych z bruksizmem oraz przywrócić im spokojny sen?

Specjaliści zwracają uwagę pacjentów na konieczność podjęcia oddziaływań terapeutycznych, które nie tylko niwelują somatyczne objawy bruksizmu i ograniczają zgrzytanie zębami, ale przede wszystkim weryfikują istnienie złożonych psychicznych przyczyn bruksizmu. Pomocne okazują się zatem nie tylko nakładki na zęby, szyny relaksacyjne i botoks, ale również psychoterapia. Przypadłość ta nie jest bowiem jedynie problemem stomatologicznym. Wynika z odczucia nadmiernego stresu i napięcia emocjonalnego oraz niemożności efektywnego poradzenia sobie z nimi. Może prowadzić do zaburzeń snu, włącznie z bezsennością. Dobre efekty przynosi połączenie wielu metod terapeutycznych, dobranych indywidualnie do potrzeb i możliwości każdego pacjenta. Przed podjęciem jakichkolwiek działań leczniczych konieczna jest dokładna diagnostyka i przeprowadzenie kwalifikacji lekarskiej. Podczas niej weryfikuje się przyczyny zgrzytania zębami i ocenia stopień uszkodzenia narządu żucia. Metody leczenia bruksizmu dostępne w Centrum Medycznym Kierach są skuteczne, zapewniając długotrwały efekt terapeutyczny. W celu podniesienia estetyki uśmiechu pacjenta stosuje się również laserowe wybielanie zębów.